کُرچ شدن به حالتی از مرغ گفته میشود که در طی آن مرغ آمادهٔ خوابیدن بر روی تخم و درآوردن جوجه میشود. کرچی در مرغان را میتوان با صدای مخصوصی که مرغ از خود بیرون میدهد تشخیص داد. در هنگام کرچی مرغ حساستر و نسبت به دیگر مرغها و همچنین حضور انسان واکنش نشان میدهد. مرغ کرچ ترجیح میدهد که اوقات روز را بجای دانه چیدن و گردش در جایی که تاریک و خلوت باشد بر روی تخمهای دیگر مرغها بخوابد. مرغهای کرچ معمولاً در طی دوران کرچی پرریزی می‌کنند و تخمگذاری آنها نیز در این مدت قطع میشود، از اینرو نژادهایی که زیاد کرچ می‌شوند مطلوب مرغداران تجاری نیستند. دوران جوجه کشی در مرغها عمومآ ۲۱ روز است و در این مدت مرغ کرچ فقط یک بار در طول روز اقدام به خوردن و آشامیدن کرده و به سرعت سر جای خود برمی‌گردد. کرچی در مرغها را میتوان به عواملی چند مانند نژاد، آب و هوا، محل تخمگذاری پرنده و تغذیه نسبت داد که در این میان نقش نژاد از همه پررنگتر است؛ بطوریکه در نژادهای سنگین میزان کرچی نسبت به نژادهای سبکتر، بیشتر می‌باشد. همچنین تاریک و دنج بودن محل تخمگذاری و جمع نکردن تخم مرغها بطور منظم خود عاملی است که مرغ را تحریک به کرچ شدن می‌کند به نحویکه میتوان از این عامل برای کرچ کردن مرغ در هنگام نیاز سود برد.
تشخیص نشانه های مرغ کرچ
مرغهای کرچ شبها در لانه ای میخوابند که در آن تخم میگذارند، اما مرغهای معمولی در لانه ای که تخم میگذارند، نمیخوابند.
وقتی به مرغ کرچ نزدیک میشوید با صدای جیغ مانندی شما را میترساند.
پرهای گردن و بدن خود را پوش میدهد در نتیجه عضله های سینه اش دیده میشود و پوست بدنش به رنگ سرخ در می آید.
حرارت بدن مرغ کرچ بالا میرود.
مرغ کرچ کم خوراک میشود.
خوانانیدن مرغ کرچ
محل خوابانیدن مرغ کرچ باید آرام و دور از سر و صدا و رفت و آمد باشد.
بهتر است کمی تاریک و مرطوب بوده و هوا به خوبی در آن جریان داشته باشد.
میتوان از یک جعبه یا سبد معمولی محتوی کاه و کلش استفاده کرد که برای جلوگیری از بیرون ریختن کاه باید حداقل ۸ سانتی متر لبه داشته باشد.
خصوصیات و تعداد تخم مرغ ها
تخم مناسب باید دارای شکل طبیعی بوده و بهتر است دارای وزن حداکثر بین ۵۰ تا ۵۵ گرم باشد.
باید تعدادی تخم زیر مرغ قرار داد که روز بعد هیچ تخمی زیر مرغ پیدا نباشد.
تعداد تخم ها به سردی و گرمی هوا بستگی دارد، در هوای سرد تخم کمتر و در هوای گرم تخم بیشتری میتوان زیر مرغ قرار داد.
نکته:
توجه داشته باشید که مرغ بطور غریزی تخمها را میچرخاند و در صورت زیاد بودن تخمها در زیر مرغ به نوبت یک یا چند تخم از زیر مرغ بیرون آمده، سرد شده و فاسد میشود، گاهی برای یک یا ۲ تخم اضافه کل تخم ها و جوجه ها صدمه میبینند.
برخی از برنامه های بهسازی در تشکیلات جوجه کشی تاکید بسیار زیادی روی مواد ضد عفونی می نماید . چنانچه کار بهسازی در سایر مقاطع جا بجا کردن تخم مرغ ضعیف باشد باید به مصرف مواد ضد عفونی بیشتر توجه نمود . مدیران واحدهای جوجه کشی لازم است که دقت کامل نسبت به موازین بهسازی در قبل از مرحله جوجه کشی جوجه کشی مبذول داشته و روی مدیریت مزارع مرغ مادر نظارت داشته باشند .در این باره چه نکات اصلی باید مورد توجه بستر وضعیت لانه های تخم گذاری قرار گیرند ؟ کف لانه تخم گذاری اولین سطحی است که با تخم مرغی که تازه از بدن مرغ خارج شده تماس پیدا می کند .رطوبت سطح پوسته تخم مرغی که تازه گذارده شده وسیله مناسبی برای هجوم باکتریها به تخم مرغ می باشد صرف نظر از نوع ماده ای که در لانه به کار رفته (تراشه نجاری و غیره )اساسا مواد مصرفی باید تمیز و خشک و عاری از مواد مدفوفی باشند .اگر لانه کثیف شده باشد مواد آن را عوض کنید تا اطمینان حاصل شود که تخم مرغ ها آلودهنمی شوند . شرایط بستر در سالن مرغ های مادر مشخص می سازد که مواد داخل لانه ها تا چه حد خشک و تمیز می باشند . ریزش آب ،فضای کم است و تهویه ضعیف باعث افزایش مقدار رطوبت و مواد مدفوعی می شود که مرغ با خود به داخل لانه ختم گذاری می برد . نکته دیگری که در کاهش آلودگی تخم مرغ های جوجه کشی اهمیت اساسی دارد انتخاب محل قرار دادن لانه تخم گذاری است .تخم مرغ هایی که روی بستر یا روی اسلت گذارده می شوند مقادیر زیادی آلودگی باکتری هایی داشته و نباید جزو تخم مرغ های جوجه کشی محسوب شوند.مرغ ها بعد از آن که ۳یا ۴ بار در جایی ختم می گذارند به همان جا برای تخم گذاری های بعدی عادت می کنند .از این رو بسیار مهم است که یک هفته قبل از شروع تخم گذاری نسبت به قرار دادن لانه های تخم گذاری در محل های مناسب اقدام گردد . برای این که مرغ ها در۴-۵ هفته اول به استفاده از لانه های تخم گذاری تشویق شوند روی اسلب ها راه بروند و از نشستن آنها در جاهای غیر از لانه تخم گذاری جلو گیری نمایید. فضای کافی برای لانه در نظر بگیرید (۴-۵ مرغ در لانه های معمولی ). لانه ها را در جایی قرار دهید که به آسانی برای مرغ ها قابل دسترس باشند .
جمع آوری و انتخاب : با خارج کردن هر چه سریع تر تخم مرغ ها از سالن مادر از نفوذ با کتری ها و رشد اولیه جنین در تخم مرغ های جوجه کشی جلو گیری نمایید .روزی ۴ مرتبه تخم مرغ ها را جمع کنید .بعد از جمع آوری فقط تخم مرغ هایی را که عاری از کثافت ،ذرات مدفوع و خون هستند انتخاب کرده و آنهایی را که ترک یا سوراخ دارند را کنار بگذارید بسیاری از تولید کنندگان سعی می کنند تا تخم مرغ های کثیف را با استفاده ار ترکیبات پاک کننده یا با سنباده زدن تمیز نمایند .از این کار خود داری کنید زیرا باعث پاک کردن کوکیکول که اولین سد دفاعی پوسته در برابر باکتری ها است می گردد همچنین در اثر سائیدن ممکن است کثافات به درون خلل و فرج پوسته تخم مرغ رانده شود . تخم مرغ های غیر عادی را نباید جزو تخم مرغ های جوجه کشی قرار داد چون اینها نسبت به آلودگی حساس تر بوده و با وجود آن که از لحاظ باروری مشکلی ندارند ولی در مقایسه با تخم مرغ های عادی ،قدرت باروری آن ها کمتر می باشد .تخم مرغ هایی که قالب آنها دارای عیب و نقص جزئی هستند قابلیت جوجه در آوری آن ها تقریبا ۱۴ درصد کمتر است در صورتی که قدرت جوجه در آوری تخم مرغ هایی که قالب آن ها گرد –جوش دار –چروکیده –نا صاف و غیره است ۳۵-۸۹ درصد پائین تر از تخم مرغ های عادی می باشد .
به سازی تخم مرغ های جوجه کشی : استفاده از پاک کننده های شیمیایی بر روی سطح تخم مرغ در اکثر شرایط برای بهتر شدن قابلیت جوجه در آوری ضرورتی ندارد .با این وصف برخی تو لید کنندگان برای به حداقل رساندن آلودگی های با کتری های متوسل به این پاک کننده ها می شوند .برای حصول بهترین نتیجه ،مواد ضد عفونی را به میزانهای توصیه شده رقیق کرده به صورت کف یا اسپری بلا فاصله بعد از این که تخم گذارده شد استفاده نمائید .محلول ضد عفونی باید گرمتر از تخم مرغ باشد .مطمئن شوید که محلول ضد عفونی تمام سطوح تخم مرغ را فرا گیرد و کلیه ذرات گرد و خاک –شوره –پرها وذرات چوبی را که به آن چسبیده از آن جدا نماید . با استفاده از پاک کننده در محلی عاری از گرد و خاک از دوباره آلوده شدن تخم مرغ جلو گیری نمائید . ماشین های شستشوی تخم مرغ موقعی موثر عمل می کنند که آب آن ها هر دو ساعت یک بار عوض شود یا آب تازه در آن جاری باشد .از استفاده از روش های قدیمی غوطه ور سازی تخم مرغ ها در یک سطل آب صابون دار پرهیز نمائید .خطراتی وجود دارند که عبارتند از درجه حرارت نا مناسب محلول شستشو و عوض نکردن به موقع محلول . هدف اصلی یک تولید کننده تخم مرغ های جوجه کشی، باید تولید تخم مرغ های تمیز در لانه های تخم گذاری و کاهش هر چه بیشتر تخم های گذارده شده روی بستر یا اسلت و عدم استفاده از تخم مرغ های کثیف باشد .
جا به جا کردن و نگهداری تخم مرغ های جوجه کشی : تا وقتی که تخم مرغ های جوجه کشی در شرایط محیطی سالن قرار داشته باشند به سرعت کیفیت خود را از دست می دهند. هرچه سریعتر این تخم مرغ ها را به اتاقی که از لحاظ محیطی تحت کنترل باشد منتقل نمایند، کیفیت و قدرت جوجه درآوری در آنها بهتر می شود در حالیکه گرفتن تخم مرغ های جوجه کشی در سالن مرغ های مادر، با وجود مدیریت مناسب، باز هم در معرض خطر آلوده شدن می باشد. گزارش شده است که میکروب سالمونلا می تواند از خلل و فرج پوسته در کمتر یک ساعت بعد از آنکه تخم گذارده می شود بداخل آن نفوذ کند. نطفه موجود در آنها ممکن است شروع به فعالیت نموده و درنتیجه میزان تلفات زودرس جنین بسیار افزایش پیدا کند.اطاق های نگهداری تخم مرغ در مزارع مرغ مادر و در موسسات جوجه کشی باید در حد ۱۲یا۲۰ درجه سانتیگراد نسبت به درجات پائین تر این محدوده حرارتی قرار گیرد مناسبتر است زیرا تخم مرغ ها وقتی از یک اتاق سرد تر برداشته می شوند روی پوسته آنها عرق کرده و مرطوب می شود .کیفیت تخم مرغی که بدین ترتیب عرق کرده در معرض خطر بزرگی قرار دارد ،زیرا تراکم قطره چه بسا روی سطح پوسته باعث تهسیل عبور میکروار گانیسم ها از سوراخ های پوسته به درون تخم مرغ می گردد . در عملیاتی که تخم مرغ های جوجه کشی را در داخل جعبه ها می چینند احتیاطات مخصوصی باید در حفظ کیفیت تخم مرغ رعایت گردد . بهترین کار این است که تخم مرغ های جوجه کشی را یک شب قبل از قرار دادن در داخل جعبه ها در انبار نگهداری کنند . اطاق های نگهداری تخم مرغ در مزارع مرغ مادر باید تمیز و بهداشتی بوده و مجهز به یک تهویه مناسب ،مرطوب ساز و گرم کن باشند ترموستات ها در اطاق های تخم مرغ اکثرا دقیق کار نمی کنند و باید آنها را مورد بازدید قرار داد.دستگاه های مرطوب ساز را مرتبا تمیز کرده و برای جلو گیری از آلودگی ،مقداری مواد ضد عفونی به آب اضافه کنید .
جدا سازی و حفاظت : مزارع مادر و جوجه کشی هر دو باید از سایر مرغداری ها و دامداری ها دور باشند تا از ورود اجرام بیماری زا جلو گیری شود .به همین دلیل باید از ورود بازدید کنندگان به مرغداری و جوجه کشی جلو گیری نمود . افرادی که در قسمت مرغ مادر کار می کنند برای هر مرتبه بازدید از مرغداری باید از چکمه های لاستیکی و رو پوشهای ضد عفونی شده استفاده کنند .چکمه های لاستیک بهتر از پلاستیکی است زیرا ضد عفونی کردن آنها آسان تر انجام می شود .چکمه های پلاستیکی شکننده بوده و حتی بعد از چند قدم راه رفتن روی نقاط بتونی یا روی ریگ یا روی اسلت ها ممکن است سوراخ پیدا کند . بهترین برنامه های بهسازی در جوجه کشی شامل ایجاد امکانات برای دوش گرفتن ،تعوض لباس ها و کفش ها برای کلیه کار کنان و بازدید کنندگان می باشد.
طرح و خط تولید : طرح تشکیلات جوجه کشی، خط و مسیر کار –افراد و هوا از همان راهی باید باشد که تخم مرغ ها طی می کنند .تا جایی که ممکن است از درهای یک طرفه باید استفاده کرد تا از بر گشت آلودگی از نقاط کثیف به نقاط تمیز جلو گیری شود . بسیاری از جوجه کشی ها وجود دارند که نمونه های بدی از طرح خط تولید به شمار می روند .ما یکی از آنها را می شناسیم که تخم مرغ ها برای رسیدن به اطاق نگهداری تخم مرغ از میان سالن درجه بندی جوجه می گذرد .در این موسسه تخم مرغ ها را برای خواباندن در دستگاه ،دوباره از اطاق جوجه ها عبور می دهند و سپس تخم مرغ ها را برای انتقال به سالن جوجه کشی از محل شستشوی سینی ها می گذرانند .در سالن جوجه کشی نیز گاهی تمیز کاری دستگاه هاچر و حمل جوجه ها در یک زمان صورت می گیرد . این مشکلات به نگرانی های مربوط به ضد عفونی و بهسازی اضافه می شود ولی با طرح ریزی صحیح تر و دقیقی طرح می توان از این وضعیت رهایی پیدا کرد .رطوبت و تهویه در جوجه کشی باید در طرح ریزی کلی موسسه مورد ملاحظه قرار گرفته باشد .ایده ال این است که هر اطاق برای خود سیستم تهویه مستقل داشته باشد .اطاق های تمیز مخصوصا اطاق مربوط به تهیه واکسن به یک سیستم تهویه با فشار مثبت احتیاج دارند ،در صورتی که اطاق های آلوده مانند بخش سینی شویی و سالن هایی که هاچرها در آن قرار دارند باید مجهز به سیستم تهویه بافشار منفی باشند . سیستم های تهویه حتی الا مکان باید هوای تازه و تمیز را به داخل جوجه کشی پخش نماید. مدیر بخش جوجه کشی که مفهوم هوای تازه و تمیز را به عنوان یک عامل ضد آلودگی در نظر میگیرد کمتر با مشکلات بهداشتی درگیر می شود مخصوصاً در زمستان که بسیاری از جوجه کشی ها برای صرفه جویی در انرژی از تهویه کمتری میخواهند استفاده کنند. تبادل و تعویض سریع هوای راکد و آلوده با هوای تازه هرچه زودتر یا بیشتر آلودگی را حذف کرده و به عنوان یک عامل ضد عفونت عمل می کند .
تمیز کاری : تلاش وجدانی برای تمیز کاری از ضد عفونی کردن مهم تر است . همه مواد ضد عفونی در تمیز کاری مقدماتی موثر هستند . ذرات و مواد آلی موجود دردستگاه جوجه کشی باعث خنثی کردن مواد ضد عفونی می شوند . بنابرین ،بهترین کار در تمیز کاری در تمیز کردن این است که نسبت به مصرف مواد ضد عفونی توجه کامل مبذول گردد .
ضد عفونی : چندین نوع ماده ضد عفونی و بهداشتی برای مصرف در صنعت مرغداری وجود دارد . هر یک از آنها در محیط مناسبی باید مورد استفاده قرار گیرد تا بیشترین تاثیر را داشته باشد ph ،سازگاری با سایر عوامل شیمیایی مورد مصرف ،مقدار مواد الی موجود ،درجه حرارت و رطوبت باید همگی مورد توجه قرار گیری .بعضی از این مواد برای بعضی تجهیزات جوجه کشی خورندگی دارند .حتی وقتی محیط برای تاثیر شیمیایی یک ماده ضد عفونی یا بهداشتی مناسب باشد شما ممکن است به علت سمیتی که برای انسان و جوجه ها دارد قادر به استفاده از آن نباشد . کم تاثیری مواد ضد عفونی که در مصرف غلط این مواد به وجود می آید در موسسات تجارتی جوجه کشی عمومیت داشته و ممکن است بسیار هم گران تمام شود .از این رو بر چسب روی قوطی ها را به دقت مطالعه کرده و از دستورالعمل های مربوطه پیروی نمائید . اگر برای رقیق کردن باید یک انس مواد ضد عفونی را در یک گالن آب مخلوط کنیم ولی شما ۲ انس آن را دریک گالن رقیق می کنید هزینه ضد عفونی برای شما دو برابر می شود .اگر یک فراورده به اندازه توصیه شده نمی تواند تاثیر کافی داشته باشد لازم است که در باره مصرف آن تجدید نظر به عمل آید. مواد بهداشتی باعث تقلیل جمعیت میکروبی گردیده از تکثیر آنها جلوگیری کنند. مواد ضد عفونی میکروب ها را می کشند .در بسیاری از موارد ،یک ماده بهداشتی همان رقیق شده ی یک ماده ضد عونی است به طور کلی فرمول یک فراورده ،قدرت تاثیر آن رامشخص ساخته و معلوم می کند که از آن به عنوان یک ماده ضد عفونی باید استفاده کرد یا یک ماده بهداشتی . در موسسات جوجه کشی ،یک کارمند آموزش دیده باید از جزئیات مربوط به مصرف مطمئن یک ماده شیمیایی در جوجه کشی اطلاع داشته باشد .مدیر برای هر یک از کارمندان به خطرات ناشی از هر یک از فراورده ها راهنمایی نماید .با این وصف تعداد افرادی که برای مخلوط کردن و کار کردن بااین مواد شیمیایی در نظر گرفته می شود باید محدود باشد .برای این افراد باید ماسک کامل روی صورت و دستکش تهیه شود . مواد ضد عفونی و مواد بهداشتی را با بر چسب های قابل رویت در یک محل مرکزی با تهویه کامل نگهداری نمائید . ضد عفونی در کف سالن و اطاق ها را در نظر بگیرید بطوری که کلیه افراد بتوانند آن ها را ببینند.جهت اختلاط و پخش مواد ضد عفونی از دستگاه اتوماتیک که پیمانه ها و سیستم های مرکزی برای مه پاشی دارد استفاده نمائید . یک نسخه از برنامه و دستورالعمل بهسازی خود را در بایگانی نگهداری کنید .استفاده صحیح از مواد شیمیایی در جوجه کشی باعث اطمینان و تاثیر بهتر برنامه بهسازی خواهد شد .
دفع ضایعات : کلیه ضایعات جوجه کشی –تخم مرغ های باز نشده –تخم مرغ های باز شده ولی جوجه ها خارج نشده –پوسته تخم مرغ ها و جوجه های مرده یا ضعیف و رنجور و غیره باید به طور سریع و موثر از بین برود زیرا این مواد می توانند باعث تکثیر و انتشار جمعیت های میکروبی شوند . ضایعات جامد را می توان در کوره سوزاند یا با عمل آوری های لازم به پودر تبدیل کرد و یا بالاخره در گودال های بهداشتی دفن نمود .در هر حال ،ضایعات جامد را باید تا هنگام خارج کردن از موسسه جوجه کشی در یک محفظه یا گاری قبل از بیرون رفتن از موسسه چیزی به بیرون ریزش یا نشست نکرده باشد زیرا اثرات نا مطلوب محیطی برای شهرداری بوجود می آید علاوه بر بو ،منظره جوجه های مرده بر روی جاده ها نا خوشایند می باشد . محل جمع آوری ضایعات جامد باید از محل ورودی کارکنان و باز دید کنندگان –مناطق پارگینگ –محل تحویل تخم مرغ ها و محل بارگیری محوطه های جوجه دور باشد . برای دفع ضایعات آبکی ،بهترین سیستم این است که متوان آنها را مستقیما به خط فاضلاب شهرداری وارد نمود .جوجه کشی های روستائی برای خود باید سیستم دفع ضایعات تهیه نمایند .یک تانک سپتیک بزرگ برای جوجه کشی های کوچک کارایی خواهد داشت .ضایعات آبکی برای جوجه کشی های بزرگ در مناطق روستائی مشکلات سختری را به وجود می آورند .در مناطقی که به اندازه کافی زمین موجود است و آب و هوای مناسبی دارد ساختن یک استخر برای نگهداری و انتقال ضایعات آبکی راه موثری خواهد بود .
کنترل کیفیت : هدف موسسه جوجه کشی عبارت است از تولید بیشترین تعداد ممکن جوجه های سالم از تخم مرغ های نطفه داری که به جوجه کشی وارد می شود .این عمل فقط با حفظ بالاترین کیفیت ممکن تخم مرغ های جوجه کشی و شرایط محیطی که تخم مرغ ها از آ ن عبور می کنند امکان پذیر می کردد .برای آن که اطمینان حاصل شود بالاترین استانداردهای کیفی رعایت شده باید دستور العمل های کنترل کیفیت در مزرعه مرغ مادر ودر موسسه جوجه کشی به کار برده شود . در مزرعه مرغ مادر ،اندازه گیری وزن مخصوص پوسته تخم مرغ های جوجه کشی در هر ماه یک بار به جلو گیری از مشکلات آلودگی کمک می نماید .کیفیت پوسته تخم مرغ های جوجه کشی از عوامل مهمی است که زمینه آلودگی را مشخص می سازد .پوسته های نازک و متخلخل باسهولت بیشتری در معرض نفوذ میکروب ها قرار می گیرند تا پوسته های خوب وقوی. متاستفانه سن گله مرغ مادر عامل اصلی مشخص کننده کیفیت پوسته است ،همان طوریکه سن مرغ مادر بالاتر می رود کیفیت پوسته خراب تر می شود .سایر عوامل مشخص کننده شامل تغذیه –استرس و بیماری است که می توانند اصلاح شوند تا کیفیت پوسته بهبود پیدا کند . وزن مخصوص را با غوطه ور ساختن تخم مرغ ها در محلول های نمکی با غلظت های متفاوت می توان اندازه گیری کرد . برای تشخیص ارزش کیفی پوسته ،بهترین عالت واسطه ای بین دقت عمل و زمان کافی ،این است که سه نوع محلول نمکی با وزن مخصوص های ۰۷۵/۱-۰۸۰/۱و۰۷۵/۱تهیه و مورد استفاده قرار گیرد . از روی نوع محلول نمکی که تخم مرغ ها در آن شناور می شوند می توان کیفیت پوسته را تخمین زد و وزن مخصوص ۰۸۰/۱ یا بالاتر مشخص کننده کیفیت متناسب پوسته است . حداقل ۱۰۰عدد تخم مرغ از هر گله برای این کار برداشت نمائید و مطمئن شویدکه درجه حرارت محلول های نمکی ۹۰ درجه سانتی گراد باشد .ارسال تخم مرغ های مورد آزمایش به قسمت جوجه کشی هیچ گونه خطری در بر ندارد . برای این که وضعیت تخم مرغ ها از لحاظ تمییزی و خواص انتخابی مشخص شود هفته ای ۱ یا ۲ سینی تخم مرغ از هر گله مرغ مادر را مورد بازرسی قرار داده و بعد از شمارش کردن آن ها را از انتهای باریک در ماشین بگذارید بعد از ۷-۱۲ روز آن ها را در برابر یک منبع نورانی قرار داده نطفه داری و وجود ترک ها و تلفات زود رس رادر آن ها تشخیص دهید . از نتیجه آزمایش روی تعداد باقی مانده تخم مرغ های هچ نشده می توان درباره میزان تولید مثل در گله مادر و قابلیت جوجه کشی از تخم مرغ های آن اطلاعاتی به دست آورد . برای هر دوره آزمایش ۷-۱۲روزه و ۲۱روزه حداقل ۴سینی تخم مرغ از هر گله مادر باید نمونه برداری شود . درطی دوره جوجه کشی ،موازین کنترل کیفی باید به مورد اجرا گذارده شود : - جریان هوا در قسمت های ستر و هاچر اندازه گیری شود . - توجه به درجه حرارت و میزان رطوبت اهمیت زیادی دارد . - تعداد تخم مرغ هایی را که در اثر بدی حمل و نقل ترک برداشته اند تعیین نمایید .
آزمایش های میکرو بیولژیکی : جوجه کشی به اجرای دائمی برنامه برای تایین جمعیت میکروبی نیاز دارد .در روزهایی که دستگاه هایی جوجه گشی کار نمی کنند و بعد از عملیات پاک سازی باید به طور مرتب از کلیه قسمت های جوجه کشی و دستگاه ها اعم از هر سطح و هر فضا و هر هوائی که باشد نمونه برداری صورت گیرد .بعضی از جاهای مهمتری که باید مورد آزمایش قرار گیرد عبارتند از :جایگاه شستشوی سینی ها –محل های ورودی و خروجی هوا –فیلترها –کوکر های تبخیری –سترها –هاچرها –جوجه های مرده در داخل هاچر –هوای اطاق هایی که جوجه ها تخم مرغ ها نگهداری می شوند – تسمه نقاله های مخصوص جابجایی جوجه ها – اب دستگاه جوجه کشی و دستگاه های مربوط به واکسیناسیون مانند مخلوط کن واکسن و رقیق کننده آن . برای تعیین آلودگیهای باکتریایی و قارچی نمونه های ارزش یابی شده ای نداشته باشید . یک سطح ، موقعی بطور رضایت بخش تمیز است که با کشیدن سوآب از یک قسمت به مساحت ۲ اینچ مربع یا یک ظرف سرباز ،تعداد کلی شمارش میکروبی کمتر از پرگنه (کنونی )و تعداد شمارش قارچی کمتر از پنج باشد .ضمن بازرسی چشنی که به عنوان یک تکنیک آزمایشی صورت می گیرد ،شمارش های بین ۱۰تا۳۰ پرگنه به عنوان آلودگی متوسط و بالاتر از ۳۰ پرگنه به عنوان آلودگی سنگین تلقی می گردد .برای این که قدرتتاثیر مواد ضد عفونی به حد اکثر برسد ،مدیر واحد جوجه کشی باید همه سطوح و دستگاه هارا بازرسی کند تا از عاری بودن آنها از اجرام آلی مطمئن شود.
ارتباط : بر قراری یک رابطه اطلاعاتی مناسب از اهمیت اساسی بر خوردار است .مدیر واحد مرغ مادر باید هر اتفاقی را که در گله ها پیش می آید به مدیر واحد جوجه کشی اطلاع دهد .به عنوان مثال گذارش دهد که تخم مرغ ها تصادفا خیص شده اند یا تعدادزیادی از تخم مرغ ها روی بستر گذارده شده اند یا این که موقتانا تخم مرغ ها در اطاقی که هوای سرد داشته نگهداری شده و دچار عرق زدگی شده اند و خلاصه از این قبیل اطلاعات . مدیر واحد جوجه کشی می تواند این اطلاعات را برای تنظیم زمان خواباندن تخم مرغ ها یا تصحیح روشهای بهسازی به کار برد تا تعداد تولید جوجه های سالم به حداکثر برسد . اگر مدیر واحد جوجه کشی از مشکلاتی که در واحد مرغ مادر اتفاق می افتد با اطلاع نباشد ممکن است که تعداد فراوانی از تخم مرغ ها در جوجه کشی دچار اختلال گردیده و ضایع شوند . همین طور هم مدیر واحد جوجه کشی باید اطلاعاتی که ممکن است به افزایش تاثیر کلی عملیات کمک نماید از قبیل تعداد غیر عادی تخم مرغ های ترک دار – بدقواره و یا کثیف را به مسیر گله مادر کزارش نماید .همین نوع ارتباط نیز باید بین مدیر واحد جوجه کشی و پرسنل بخش پرورش جوجه بر قرار باشد ،به عنوان مثال ،فردی که در بخش جوجه های گوشتی کار می کند با پیشنهاد این که اگر مدیر واحد جوجه کشی ،تحویل جوجه ها را تا چند ساعتی به تاخیر بیندازد تا سالن پرورش جوجه ها آماده شود می تواند مقدار قابل ملاحضه ای از پول شرکت را صرفه جویی نماید .مسئول این بخش باید در صد تلفات جوجه ها را در اولین و دومین هفته به مدیر واحد جوجه کشی گزارش دهد . با اطلاعات مربوط به در صد تلفات می توان میزان موفقیت عملیات مربوط به گله مادر و بخش جوجه کشی را ارزش یابی نمود .مدیر واحد جوجه کشی باید ویژگی های جوجه ی تحویلی از جمله سن گله ی مرغ مادر که جوجه ها از آن گله حاصل شده اند ،مدت زمانی که جوجه ها به طور غیر عادی در اطاق نگهداری معطل شده اند و سایر عواملی را که می توانند بر شرایط عمومی جوجه ها تاثیر گذارند را به پرسنل وبخش پرورش اطلاع دهد .
جوجه های سالم : مدیر واحد جوجه کشی در برابر کار هرگز تمام نشدنی مقابله با آلودگی قرار دارد . چندین ساعت از هر روز ،صرف تمیز کاری و ضد عفونی محیط جوجه کشی می شود .هر روز صبح بعد از یک پاکسازی همه جانبه دوباره با بیرون آوردن جوجه های هچ شده از دستگاه همه جا کثیف و آلوده می گردد و هیچ تضمینی جهت پاک نگهداری تخم مرغ های وارده برای جوجه کشی وجود ندارد . مدیریت صحیح در هر یک از ۱۲ بخش مورد بحث در این مقاله ،باعث تولید جوجه های سالم خواهد شد .
فزایش تلفات اولیه جوجه‌های‌تولید شده دلایلی دارد که در این پست اطلاعاتی را که جناب دکتر دکترمحمدرضا صالحی‌قمی در این باره ارائه کرده اند را برای شما ذکر میکنیم. این فاکتورها عبارتند از : ۱ـ عفونت کیسه زرده/۲ـ عفونت بندناف /۳ـ آلودگــی قارچی
بقیه در ادامه ی مطلب…
عفونت کیسه زرده و راه‌های‌انتقال آن:همان‌طور که گــفته شد متداول‌ترین ورایج‌ترین علت مرگــ و میر در هفته اول‌زندگــی است.اجرام بیماریزا و غیربیماریزای‌زیادی در به وجود آوردن عفونت کیسه‌زرده دخالت دارند که هم می‌تواند ازطریق تخمدان به صورت انتقال عمودی‌یا از طریق آلودگــی مجرای تخم یااویدوکت باعث عفونت کیسه زرده شودو یا آلودگــی از طریق پوسته تخم مرغ‌صورت گــیرد که این راه بیشترین حالت‌وقوع عفونت کیسه زرده است.
راه‌های انتقال آلودگــی درعفونت کیسه زرده ۱ـ انتقال عمودی از طریق تخمدانOvarian Transmission 2ـ انتقال از طریق عفونت اویدوکتSalpingitis 3ـ انتقال از طریق آلودگــی پوسته EggContaminated
عوامل ایجادکننده:میکروارگــانیسم‌های مختلفی باعث‌آلودگــی و عفونت کیسه زرده شوند.باکتری E.coli سردسته اجرام میکروبی‌در عفونت زرده است که هم می‌تواند ازطریق عفونت اویدوکت باعث آلودگــی‌کیسه زرده شود و هم از طریق آلوده‌شدن پوسته تخم مرغ که این حالت‌متداول‌ترین شکل بروز عفونت کیسه‌ناشی از E.coli می‌باشد. علاوه برباکتری E.coliباکتری‌های دیگــری مثل‌پروتئوس و باسیلوس و… می‌توانندباعث عفونت زرده شوند.
در مواردی که عفونت توسط باکتریE.coli ایجاد شده باشد محتویات عادی‌کیسه زرده که سبز زرد رنگــ با قوام ویژه‌کیسه زرده است وقتی عفونی شد کیسه‌زرده به صورت زرد قهوه‌ای با قوام‌کازئوزی تا مایع زرد قهوه‌ای تغییر شکل‌پیدا می‌کند.در بعضی مواقع نفوذ جرم بیماری‌زااز دیواره کیسه زرده باعث انتشارآلودگــی از طریق پرده صفاق به کیسه‌های‌هوایی و حتی باعث تورم عفونی پرده‌قلب و همین‌طور پری هیاتیت تورم‌عفونی پرده روی کبد میشود.درصد تلفات ناشی از عفونت کیسه‌زرده بستگــی به مقدار تخم مرغ‌های‌آلوده پاتوژنتیسه و همین‌طور تعداد جرم‌بیماری‌زا دارد.در مواردی که عفونت کیسه زرده‌ناشی از سالمونلا باشد تابلوی کلینیکی‌بیماری تفاوت پیدا می‌کند. عفونت کیسه‌زرده سالمونلایی مثل E.coli هم‌می‌تواند از طریق زرده اتفاق بیافتد، هم‌از طریق پوسته تخم مرغ که همانند فرم‌عفونت کلی‌باسیلی انتقال از طریق‌پوسته تخم مرغ متداول‌تر است.بیشترین آلودگــی مربوط به دوسالمونلای متحرک اینترایتیدیس وتیفی‌موریوم هستند که به شکل بالینی در(Csubclinical) سکوم و کیسه صفراوجود داشته و تحت شرایط خاصی مثل‌استرس یکباره تکثیر پیدا کرده و ازطریق مدفوع دفع می‌شوند در چنین‌مواقعی احتمال این که پوسته تخم مرغ‌به یکی یا هر دو نوع سالمونلا آلوده‌شود وجود دارد. این آلودگــی می‌تواند ازطریق آلوده بودن پوشال لانه‌های‌تخمگــذاری و یا آلوده بودن ناحیه کلوآک‌صورت گــیرد که در هر دو حالت جرم‌بیماری‌زا احتمال دارد قبل از ضدعفونی‌شدن تخم مرغهای قابل جوجه‌کشی به‌داخل تخم مرغ نفوذ کرده باعث عفونت‌کیسه زرده شود. در این حالت کیسه‌زرده فرم کازئوزی گــرفته و خشک وچروکیده به نظر می‌رسد و از آنجایی که‌جوجه‌های آلوده از بدو تولد وهمین‌طور در روزهای اول زندگــی جرم‌بیماری‌زا را دفع می‌کنند باعث انتقال‌آلودگــی به جوجه‌های سالم دیگــر شود(برخلاف سایر عفونت‌های کیسه زرده)در نتیجه تعداد بیشتری از جوجه‌های‌تولید شده درگــیر باکتری شده که البته‌دیگــر فرم بیماری تغییر کرده و به‌صورت بیماری سالمونلوز یا پاراتیفوزبروز می‌کند. بنابراین افزایش مرگــ و میرو افزایش حذف را به دنبال خواهدداشت.
نحوه طرح نویسی (مبانی محاسبات طرح پرورش مرغ)، محاسبات مالی و اقتصادی احداث مزرعه پرورش مرغ گوشتی 10000 قطعه ای (طرح توجیهی)،
معرفی جیره های پیشنهادی مراحل مختلف رشد، مشخصات و کاتالوگ تجهیزات مورد نیاز مزرعه پرورش مرغ از قبیل سیستم های دانخوری، آبخوری، تهویه، سیستم های گرمایشی، سیستم های سیلو و میکسر خوراک و ...
همانگونه که همگی مطلع هستیم از ابتدای خلقت بشر علی‌رغم افزایش مداوم جمعیت، منابع تامین‌کننده احتیاجات همواره ثابت بوده و در طی سالیان، تنها راه‌ها و روشهای بهره‌برداری از این منابع تغییر کرده‌اند، یعنی در طی سالهای گذشته بشر با استفاده از روشهای نوین علمی اقدام به تجهیز و به تبع آن افزایش میزان بهره‌برداری از این منابع نموده‌است، که البته در پاره‌ای موارد به کارگیری برخی از این روشها به دلیل ناهمگونی با سیستم طبیعی و عدم تحقیقات کافی روی اثرات دراز مدت آنها پیش از استفاده وسیع، منجر به وارد آمدن خسارات غیر قابل جبرانی به اکوسیستمهای مناطق مورد اجرا گردیده‌است، که از این میان میتوان به تکثیر و پرورش گونه‌هایی از آبزیان غیربومی در آبهای شمالی ایران بدون توجه به اثراتی که در دراز مدت بر روی گونه‌های بومی خواهندداشت و یا استفاده از سم د.د.ت و پیامدهای ناشی از آن اشاره کرد. در حال حاضردر کشور ما سویه های مختلفی را به منظور تولید مایحتاج گوشت سفید و تخم مرغ پرورش میدهد . مطالب پیش رو به عنوان یک راهنما بوده و امید است با به کار گیری کارشناسان مجرب در این زمینه مشکلات موجود را به حداقل رسانده و در جهت پیشرفت روز افزون این صنعت خدمتی کرده باشیم.
نحوه ساخت سالن های مرغداری ساختمانهای مرغداری بایستی به طریقی ساخته شوند که در زمستان گرم ودر تابستان خنک باشد . رعایت اصول صحیح ساختمان وعایق بندی سقف ودیوارها ووجود دستگاههای تهویه مناسب از تراکم رطوبت جلوگیری می کند و مانع مرطوب شدن بستر شده به ترتیب از شیوع بیماریهای انگلی ازجمله کوکسیدوز جلوگیری به عمل می آورد . در رابطه با ساختمان مرغداری توجه به پنج فاکتور مهم است : 1 - دائمی یا موقتی بودن لانه 2 - اندازه ساختمان الف: انفرادی ب: ردیفی پ: چند ردیفی 3 - ساختمان از نظر پرورش 4 - شکل از نظر پرورش 5 - مصالح ساختمانی ساختمان مرغداری را نباید برای استفاده طولانی در نظر گرفت بلکه باید طوری ساخت که حداکثر پس از 10 تا 15 سال بتوان تغییراتی همراه با پیشرفتهای روزمره درامورساختمانی درآن به عمل آورد . در هلند عقیده بر این است لانه را برای مدتی حدود 10 سال ساخت تا پس از این مدت بدون این که خسارت زیادی بر مرغداری وارد آید بتوان آن خراب کرد وبا مصا لح باقیمانده لانه جدیدی طبق اصول وقواعد روز بنا نمود ساختمان مرغداری از نظر پرورش شامل : 1- ساختمان مرغ مادر (چه مرغ مادر گوشتی چه تخمی) 2- ساختمان انکو باسیون 3- ساختمان پرورشی جهت جوجهای گوشتی ساختمانهای مرغداری از نظر طراحی شامل : 1- مرغداری گوشتی : الف: سیستم باز ب:سیستم بسته 2- مرغ مادر: الف : سیستم باز ب : سیستم بسته سیستم بسته : الف: سیستم قفس ب : سیستم بستر 3-ساختمان انکوباسیون جدا از نوع پرورش ونوع ساختمان که تقسیم بندی شدبسته به نوع منطقه وشرایط آب وهوایی طراحی ساختما ن متفاوت است یعنی اینکه نوع مصالح مورد استفاده متفاوت است بسته به میزان سرمایه گزاری نیز در انتخاب نوع مصالح دخیل است چنانچه در مناطق شمال کشور وبسیاری از کشورهااز چوب بیشتر استفاده می شود جدایی از تفکیک موارد بالا جهت تهیه ساختمان مرغداری از هر نوع که باشد طراحی آن در مناطق ایران به شرح زیر است : شکل ساختمان : ساختمان را ممکن به اشکال ، ساده ودوسقفی ساخت . در نوع ساده که بیشتر در مرغداری های کوچک عمل می شود ازیک سقف مسطح ویا شیبدار استفاده می شود شیب از جلو به عقب است واینکار هم سبب گرفتن نور بیشتری می گردد وهم آب باران در جلوی ساختمان جمع نمی شود . در ساختمان دو سقفی ، تهویه بخوبی صورت گرفته سقف اصلی شیب دار است وفضای بین سقف اول ودوم بعنوان انبار می تواند مورد استفاده قرار گیرد . مصالح ساختمانی : شامل چوب وآجروسیمان وبلوک وهمچنین ورقهای فلزی وآلومنیوم و یا ایرانیت ، البته استفاده ازهرکدام از این مصالح دارای معایب ومزایایی است . ساختمانهای اداری ومسکونی باید در مدخل فارم احداث شوند . اولین قدم در احداث واحد مرغداری محل مزرعه است و باید به نحوی انتخاب شود که با سایر مراکز پرورش فاصله داشته باشد البته با توجه به اینکه بیماریهای مثل نیوکاسل و برونشیت از مسافتهای بسیاردور و از طریق مواد به راحتی منتقل می شودوبعضی ازعوامل بیماری زا مثل MG از طریق تماس مستقیم و توسط انسان ویا مواد مختلف منتقل میشود. درمناطقی مثل شمال کشور که رطوبت نسبی زیاد است وامکان استفاده از سیستم خنک کننده تبخیری موجود نیست سیستم آشیانه های باز توصیه می گردد . عملیات ساختمانی : پی ساختمان در صورت دائمی بودن ساختمان باید به پی آن توجه زیادی نمود. تا بدین وسیله رطوبت لانه را به حداقل رساند. و ضد عفونی در آن به خوبی صورت گیرد. در کشورهای اروپایی و آمریکایی در لانه های دائمی برای پی از کانگریت یا سمنت استفاده می گردد .در ایران برای پی و پایه های ساختمان از شفته (مخلوط آهک،خاک، سنگ . آب) استفاده می کنند. عمق پی 15 تا 60 سانتیمتر، و عرض آن حداقل دو برابر عرض دیوار باید باشد. پی حداقل 40 سانتیمتر از سطح خاک بالاتر باشد تا رطوبت نتواند به آسانی در لانه نفوذ کند .
کف ساختمان : ف لانه باید حداقل ۲۵-۳۰ سانتی متر از کف زمین مجاور بلند تر باشد تا از خشک بودن لانه اطمینان حاصل شود برای جلوگیری از نفوذ رطوبت زمین به داخل لانه و همچنین عایق بودن کف به خصوص در نقاطی که زمین مانند شمال ایران طبیعتاً مرطوب است از یک لانه قیر اندود و یا کاغذهای مخصوص زیر کف باید استفاده نمود . کف لانه ها را امروزه بهر دو گونه می سازند : کف های معمولی و کف های توری . در طریقه استفاده از کف های توری که به طور وسیعی در اسرائیل و آمریکا متداول است ولی هنوز در ایران مورد استفاده و توجه قرار نگرفته است کف اصلی لانه از زمین معمولی ساخته شده است و در آن هیچگونه مصالح ساختمانی بکار نمی رود به فاصله یک متر از کف اصلی لانه کف دیگری از تور سیمی یا از نرده های چوبی نصب می گردد مرغها را در روی کف اخیر پرورش می دهند. در نتیجه مدفوع و فضولات مرغها از بین توری ها می گذرد و به کف زمین اصلی می افتد بدین ترتیب طیور هیچگونه رابطه و تماس با مدفوع ندارد . و از طرف دیگر مانند کف های معمولی تولید گرد و خاک نمی کند . اینگونه کف ها بسیار بهداشتی و خوب است ولی گران تمام می شود . کف های ساده معمولی: در اینگونه ساختمانها مرغها را در روی زمین نگهداری می کند (Deep litter) کف ممکن است دارای انواع مختلف باشد : ۱) کف بدون مصالح ساختمانی: در این لانه ها از زمین معمولی به عنوان کف استفاده می کنند بدون اینکه هیچگونه مصالح ساختمانی بکار رفته باشد . اگر زمینی که لانه در آن ساخته شده است کاملا خشک باشد و پی ساختمان نیز به حد کافی مناسب باشد می توان از این کف ها استفاده نمود این کف ها اولاً گرم است ثانیاً منابع طبیعی خوبی برای رشد بعضی میکروارگانیسم های مؤثر در تجزیه فضله و ایجاد ویتامین B۱۲ می باشند. ۲) از همه مهمتر اینگونه کف ها بسیار ارزان تمام می شود ولی اگر رطوبت زیاد است می توان مقداری شفته در کف ریخت . عیب اساسی این کفها اشکال ضد عفونی کردن می باشد . از این رو اینگونه کفها امروزه در ساختمانهای دائمی کمتر مورد توجه است و فقط در لانه های موقتی توصیه می شود . ۳) کف با مصالح ساختمانی: این کف ها بسته به مصالح به کار رفته در یکی از تیپ های زیر طبقه بندی می شوند . الف) کف چوبی: ساختمان اینگونه کفها بخصوص در بعضی نواحی که چوب ارزان است توصیه می شود به خصوص وقتی که زمین ناهموار می باشد . حداقل ضخامت چوب هائی که برای کف بکار می رود باید در حدود ۳-۵ سانتیمتر باشد اگر کف جداره و در بین جدار یک ماده عایق قرار گیرد ، نتیجه حاصل بهتر است ، از کف های چوبی به خصوص در نقاط شمالی ایران می توان استفاده نمود در این مورد باید در زیر کف چوبی پایه قرار دارد . این پابه باید حداقل ۵۰ سانت در خاک فرو روند سپس روی آنها الوارها را قرار داد . این الوارها باید در روی پایه ها قرار گیرد و حداقل ۳۰ سانت از سطح زمین بالا باشند و سپس کف اصلی را در روی آنها قرار داد .معمولا چوب های کف با پیچ به الوار زیر ثابت می شود . بهر حال استفاده از کف های چوبی در نقاطی که چوب فراوان و ارزان است خوب می باشد ولی از نظر بهداشتی باید کاملاً مواظب آن بود در غیر این صورت ممکن است به زودی مورد هجوم حشرات قرار گیرد و آشیانه آنها شود و همچنین اگر جنس چوب خوب نباشد ممکن است بر اثر رطوبت به زودی از بین برود . حسن آن اینست که به آسانی و سهولت مرغدار می تواند قسمت های خسارت دیده آن را بردارد و تعمیر نماید بدون اینکه احتیاج به متخصص باشد . ب) کف های سیمانی – بسیار بهداشتی و مطمئن است شستشوی کف به آسانی انجام می گیرد اگر شیب لانه مناسب باشد رطوبت نیز کمتر در لانه نفوذ می کند . معمولا در انگلستان برای ساختن کف های سیمانی از ترکیب زیر استفاده می شود ۱ قسمت سیمان 3.5 قسمت ماسه نرم یا شن و ۷ قسمت سنگ ریزه – و روی آن در حدود ۸-۱۰ سانتی متر سیمانکاری می کنند . کف های سیمانی بایستی از زمین کمی بلند تر باشد . ج) کف های آجری – اینگونه کف ها بخصوص در اطراف تهران زیاد دیده می شود چنانچه بین آجرها با سیمان به خوبی بند کشی شود از نظر بهداشتی بدون نقص است. زیرا این کف ها را باید از یک ماده عایق پوشاند اغلب برای این منظور از اوراق کاغذ قیر اندود و یا گونی های آغشته به قیر استفاده می شود . بدین ترتیب لانه گرم تر می شود و نفوذ رطوبت از زمین به داخل لانه کمتر امکان پذیر است . دیوار ساختمان: بسته به نوع وشکل ساختمان دیوارها فرق می کند . معمولاً دیوار ساختمانهای انفرادی ساده وکوتاه وارتفاع در ساختمانهای چند ردیفی وآنهایی که دارای سقف دوگانه هستند بلندتر است ارتفاع در ضلع جنوبی بلندتر از شمالی است در داخل لانه نیز از یک سری دیوارهای کوتاه به منظور جدا سازی قسمتهای مختلف استفاده می کنند ، این دیوارها به طور معمول از تورهای سیمی ساخته می شود . دو نوع از دیوارهای مناسب در مرغداری : 1- استفاده از بلوکهای سیمانی توخالی 24 سانتیمتر طرف داخل بلوکها را توسط ورقهای پرس شده واز کاه به ضخامت 5 سانتیمتر پوشانده توسط میخ به دیوار چسبانده از سطح زمین تاارتفاع یک متری سیمان کاری نموده وبقیه را گچ کاری می کنند طرف خارجی را برای جلوگیری از نفوذ باران سیمانکاری می کنند . 2- استفاده از آجر معمولی وعایق کاری نمودن همچنین استفاده از ورقهای آلومنیوم یا نئوپان رنگ شده استفاده کنند وطرف بیرون را سیمان کاری کنند . ارتفاع دیوارها بسته به تیپ و نوع ساختمان فرق می کند . معمولاً ارتفاع ساختمانهای انفرادی و ساده کمتر و ارتفاع ساختمانهای چند ردیفی و آنهائی که دارای سقف دو گانه هستند بلند تر است . اغلب دیوارهای سمت جنوبی بلند تر از دیوارهای قسمت شمالی است معمولا در ساختمانهای ساده ارتفاع دیوارها در جلو 2.5-۳ متر و در عقب ۲-2.5 متر کافی است . در ساختمانهای ردیفی و بزرگ ارتفاع دیوار ممکن است در جلو و عقب به یک اندازه و در حدود ۳- 3.5 متر باشد . در داخل نیز یک عده دیوارهای مجزا کننده قرار می گیرد که اغلب از تور سیمی است و فقط نیم متر آن از آجر یا مصالح ساختمانی دیگر است . معمولا برای هر ۶-۹ متر طول یک دیواره مجزا کننده در نظر می گیرند بدین ترتیب هر لانه را به چند مرغدان تقسیم می کنند. برای صرفه جویی این دیوارهای توری را تا سقف ادامه نمی دهند بلکه به ارتفاع 1.5-۲ متر در نظر می گیرند به طوری که پرنده نتوانند از روی آنها بپرند . ارتفاع دیواره هر چه بیشتر باشد از نظر تهویه بهتر است ولی گرم کردن آن در زمستان مشکل تر می باشد ساختمان دیوارها ممکن است بسته به موقعیت و سلیقه از مواد مختلف تشکیل شود . دیوارهای آجری و بلوکه های سیمانی از نظر عایق بودن در برابر حرارت و استحکام مناسب هستند اگر ارتفاع کم و سقف ساده است می توان عرض دیواره را 1.5 آجری گرفت ولی اگر ارتفاع زیاد و سقف سنگین است حتما عرض دیوار را بایستی ۲ آجری و حتی بیشتر در نظر گرفت . در بعضی نقاط می توان از سنگ حتی از گل و خشت هم استفاده نمود در این صورت باید دیواره از داخل تا سقف با سیمان پوشیده شود تا ضد عفونی کردن و شستشوی آن آسان باشد . از دیوارهای فلزی به خصوص برای لانه نیمچه ها و جوجه کبابی ها به طور وسیعی در دنیا استفاده می شود ولی استفاده کردن از آنها در ایران مشکل است زیرا زمستانها سرد و تابستانها دیوارهای فلزی را جدا کنند و برای گرم کردن لانه در زمستان نیز از مواد عایق حرارت در قسمت داخل دیواره استفاده می شود . در بعضی نقاط مثل شمال ایران می توان از دیوارهای چوبی استفاده کرد . در این صورت چوبهای مورد استفاده باید از خارج رنگ و از داخل با نفت سیاه یا قطران یا ماده ای ایزولان آغشته شود . دیوارها به طور کلی از داخل باید دارای آستر باشد معمولا می توان ابتداء دیوار را کاه گل نمود و سپس روی آن را با گچ و حتی دوغ آب آهک سفید کرد . این عمل لانه را روشن تر نشان می دهد و سبب گرم شدن بیشتر و مسدود شدن سوراخ ها و خلل و فرج دیواره و جلوگیری از نفوذ و اشاعه حشرات موذی و سهولت عمل ضد عفونی کردن می گردد .
سقف: با توجه به امکان تبادل سریع حرارتی در سقف آشیانه های مرغداری باید سعی در عایق کاری این قسمت از ساختمان نمود . سقف ممکن است ساده، شیب دار، زاویه دار مساوی و زاویه دار غیر مساوی باشد . سقف های ساده از نظر ساختمان ارزان تر تمام می شود ولی تهویه آن به خوبی انجام نمی گیرد . برای اینکه تهویه به خوبی انجام شود ارتفاع این سقف ها باید زیاد باشد . این تیپ سقف ها برای لانه های کوچک به خصوص برای نگاهداری جوجه های کوچک و همچنین انبار و غیره مناسب است . معمولا دیواره عقبی آن بلند تر از دیواره جلویی است . ارتفاع دیوارها باید طوری باشد که بتوان در داخل لانه به آسانی کارکرد این سقف ها ممکن است به صورت مستقیم یا شیب دار باشد . در این صورت شیب از جنوب به شمال است . ـ سقف های زاویه دار (Gabletype) برای لانه های بزرگ که تعداد نسبتا زیادی مرغ در آنها نگاهداری می شود این نوع سقف ها مناسب است زیرا تهویه در این لانه به خوبی انجام می گردد و کارکردن در آن آسان است .معمولاً امروزه در لانه های مدرن سقف از دو قسمت تشکیل می شود یک سقف خارجی و یک سقف داخلی . سقف داخلی از مواد ایزولان تشکیل می شود و لانه را از نظر عایق سازی و جلوگیری از سرد شدن لانه در زمستان و گرم شدن لانه در تابستان محفوظ نگاه می دارد . سقف های زاویه دار ممکن است قرینه و یا نا قرینه باشند . ـ سقف های زاویه دار بی قرینه (Semi monitor type) در این سقف ها فاصله خط الراس از دیواره به یک نسبت نیست . دیواره عقب معمولا کوتاه تر از دیواره جلو ساخته می شود .این تیپ از سقف ها به خصوص برای ساختمانهایی که عرض آنها کم و باریک می باشند بسیار خوب است در برخی از سقف های زاویه دار پنجره های تهویه ای سرتاسری قرار می گیرد . لانه های دو سقفی اگر چه کمی گران تمام می شود ولی از نظر بهداشتی از نظر تهویه و حرارت لانه بسیار مناسب است . زیرا در تابستان هوای بین دو سقف محیط عایقی را بین هوای گرم خارج و داخل لانه ایجاد می کند . در حالیکه در زمستان هوای سرد که توسط پنجره های سقفی وارد محوطه بین دو سقف می شود قدری گرم می شود و سپس وارد لانه می گردد . در این صورت اشکالی از نظر هوای سرد بیرون پیش نخواهد آمد . مصالحی که برای ساختمان سقف به کار می رود باید خشک و سبک و ارزان باشد . انواع مصالحی که برای سقف به کار می رود عبارتست از : ۱) سقف فلزی: معمولا در ایران از آهن سفید استفاده می شود . این سقف ها اگر به خوبی کار گذاشته شود رطوبت ناپذیر است ولی گاهی ممکن است زنگ بزند از این رو به خصوص در نقاط مرطوب مانند شمال بهتر است هر چند سال یکبار آن را رنگ زد ، این سقف ها در تابستان گرم می شود مگر اینکه در زیر آن سقف عایق دیگری قرار دهند از این رو در نقاط گرمسیر مانند ایران توصیه نمی شود . ۲) سقف های چوبی: در نقاطی مانند شمال ایران که چوب ارزان و تهیه آن آسان است می توان از اینگونه سقف ها استفاده کرد . برای اینکار از الوارهای نازک چوب استفاده می شود و آنها را طوری در کنار هم قرار می دهند که فاقد درز باشد و از نفوذ رطوبت در لانه جلوگیری به عمل آورد . جنس چوب باید محکم ،سبک ، سفید و روشن باشد و به خوبی در روی دیوارها ثابت گردد تا بر اثر باد و طوفان شدید از جای کنده نشود . اغلب سقف های چوبی دارای دیوارهای چوبی نیز هستند از نظر جلوگیری از گرما به خصوص در نقاطی که دارای تابستانهای سوزان و طولانی هستند این گونه سقف ها بسیار خوب می باشند ولی دوام آنها کم است در ضمن خطر آتش سوزی و حمله حشرات موذی زیاد است . در نواحی مرطوب و سرد سیر نیز ممکن است به زودی بپوسد و از بین برود . ۳) سقف های تیر آهنی و بتونی: بهترین نوع سقف مرغدانی بشمار می روند . از این گونه سقف ها اغلب در لانه های ردیفی و چند طبقه ای استفاده می شود . در تهران اغلب سقف ها تیر آهنی است که در بین آنها از آجر استفاده شده است . این گونه سقف ها در زمستان گرم می باشد و چنانچه تهویه به خوبی انجام گیرد در تابستان لانه را می توان به آسانی خنک نمود . دوام اینگونه سقف ها نیز بسیار زیاد است .در نواحی سرد سیر در زمستان احتیاج به برف روبی است و این امر مستلزم کارگر و صرف وقت بیشتری است اخیرا در تهران از اوراق پنبه نسوز یا ایرانیت برای سقف مرغداری استفاده می شود حسن اینگونه سقف ها در اینست که به آسانی و سادگی می توان آنها را جمع کرد . معمولا این سقف ها به وسیله پیچ و مهره استوار و محکم می شوند ولی باید توجه داشت که سوراخ یا درز در سقف ایجاد نشود برای اینکار بهتر است در زیر هر پیچ یک واشر کار گذاشته شود . سقف های آجری یا طاقی نیز کم و بیش در اطراف کشور مرسوم شده است . اینگونه سقف ها خیلی ارزان تمام می شود (مانند سقف مساجد یا کاروانسراهای قدیمی) ولی عرض لانه را نمی توان زیاد گرفت و از طرف دیگر برای تحمل فشار سقف باید دیوارها را کلفت تر از حد معمول گرفت و ارتفاع دیوارها نیز باید زیاد باشد . از این رو برای لانه های بزرگ چنین سقف هائی توصیه نمی شود به طور کلی در انواع سقف ها اصول زیر را باید در نظر داشت : اولاً سقف باید طوری باشد که رطوبت باران نتواند در لانه نفوذ کند برای این منظور در جلو و عقب ساختمان بطور متوسط در حدود یک متر باید سقف به صورت سایه بان از دیوارها تجاوز نماید و این امر در بعضی نواحی مانند شمال ایران که باران فراوان است ضروری است در نواحی گرمسیر نیز می توان از این سایه بان برای جلوگیری از نفوذ آفتاب تابستانی به داخل لانه استفاده نمود . شیب سقف نیز باید به طور ملایم از جلو به عقب باشد ، بدین ترتیب ریختن قطرات باران به داخل لانه و مرطوب شدن جلوی لانه جلوگیری به عمل خواهد آمد . اگر سقف از داخل نیز با یک ماده عایق و ایزولان پوشیده شود اثر بهتری دارد زیرا در این حال لانه در زمستانها گرم و در تابستانها خنک خواهد ماند . در هلند معمولا برای این منظور از سقف های نی ای و یا بوریائی استفاده می کنند که بسیار ارزان و کم قیمت است . در و پنجره : درها از نظر اندازه باید بزرگ نباشند . حداقل یک متر پهنا ودو متر بلندی داشته باشند . تعداد پنجره ها را باید حداقل گرفت ، در مناطق سردسیر باید از چوب استفاده کرد و درمناطق خیلی سرد بهتر است پنجره ها دوبل باشند . مساحت پنجره تابعی از سطح آشیانه است به متوسط20/1 تا 25/1 سطح آشیانه به پنجره اختصاص می یابد . پنجره هرچه به کف نزدیک تر باشد آفتاب بیشتری به کف خواهد تابید در مناطق سردسیر برای حداکثر استفاده از نور وگرما پنجره ها را باید حتی المکان به کف نزدیک کرد . البته پیشنهاد می شود که با توجه به هزینه ها و مسائلی چون ، تنظیم نور سالن ، جلوگیری از ورود آلودگی به داخل سالن و . . . از سیتم ویندولس (بدون پنجره ) استفاده شود . ارتفاع سالن در مناطق سردسیر 4/2 متر و در مناطق گرمسیر 3 متر باید باشد درها بایستی طوری ساخته شده باشد که به سادگی باز شود و در موقع کارکردن تولید اشکال ننماید . در ممکن است معمولی یا کشوئی باشد . در لانه های کوچک می توان از درهای کشوئی استفاده کرد ولی در لانه های بزرگ بهتر است از درهای معمولی که در جهت عمودی می چرخند استفاده نمود . ارتفاع درها معمولا ۵/۱-۲ متر کافی است و بهتر است در این درها فنر قرار دهند تا به خودی خود بسته شود . درهای دو لتی برای لانه های بزرگ توصیه می شود و در لانه های کوچک می توان از درهای ساده و یک لتی استفاده نمود درهای داخلی را باید به طور ساده ساخت و ارتفاع آنها نیز باید به اندازه ای باشد که کارگر به آسانی بتواند از آنها بگذرد . برای ساختن در می توان از چوب ، حلبی و حتی آهن استفاده کرد عرض درها نیز باید به اندازه ای باشد که کارگر با وسائل به آسانی بتوان از میان آن بگذرد معمولا عرض یکمتر برای این منظور کافی است در لانه های بزرگ برای ورود تراکتور باید درها را بزرکتر گرفت . پنجره ها پنجره ها باید طوری ساخته شود که نور کافی حتی در روزهای تاریک ابری نیز وارد لانه شود . ارتفاع پنجره نیز مهم است هر چه ارتفاع پنجره ها بیشتر و به کف لانه نزدیکتر باشد اشعه آفتاب بهتر در کف لانه پخش می شود . در نقاط گرمسیر باید پنجره ها به سقف نزدیکت�
پرورش طیور به ویژه مرغ بومی از گذشته‌های دور در ایران رایج بوده است. خانواده‌های روستایی وعشایری، با نگهداری تعدادی مرغ و خروس، آنها را پرورش می دادند و با استفاده از گوشت، تخم و پر آنها، بخشی از نیازهای افراد خانواده را برطرف می کردند. همچنین مقدار اضافی مرغ و تخم مرغ تولیدی را به شهرها برده و می فروختند. امروزه نیز در بیش تر روستاهای کشور با کم ترین هزینه وامکانات، پرورش مرغ بومی به صورت گله‌های کوچک انجام میشود. هرچند این گله‌ها معمولا به علل بهداشتی، تغذیه ای و ژنتیکی تولید و بازده کمی دارند و نقش آنها در اقتصاد و تغذیه روستاییان محدود می باشد. خوشبختانه با توجه و عنایت خاصی که وزارت جهاد کشاورزی به امر حفظ و اصلاح نژادهای بومی داشته است، مراکز پشتیبانی، اصلاح نژاد و ترویج مرغهای بومی، زیر نظر معاونت بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی، در مناطق مختلف کشور راه اندازی گردیده و در حال حاضر بیش از دو دهه از فعالیت این مراکز می گذرد. این مراکز علاوه بر حفظ و افزایش کیفی منابع بومی، به تولید و توزیع جوجه‌های یکروزه بومی و تخم‌مرغ نطفه دار بومی می پردازند. از این رهگذر افزون بر رونق دیگر بار تولید و پرورش مرغهای بومی، به امر اشتغال زایی، بهبود وضع اقتصادی و تغذیه‌ای در روستا نیز کمک میشود. با تهیه جوجه‌های بومی از این مراکز و با آموختن روش های درست پرورش مرغ بومی، می توان این کار را به صورت پیشه ای درآمد زا در مناطق روستایی و عشایری کشور، گسترش و رونق داد.
دلایل اهمیت پرورش و نگهداری مرغ بومی در روستاها ۱- حفظ ذخایر پر ارزش ژنتیکی مرغهای بومی، بهبود تغذیه روستاییان، ایجاد اشتغال و بهبود در آمد آنان. ۲- کاهش بخشی از نیاز کشور به مواد خوراکی طیور مثل ذرت، سویا، گندم، جو و… که از خارج تأمین میشود. ۳- مرغ بومی در برابر شرایط نامساعد زیستی و بیماری‌ها مقاومت بیشتری دارد. ۴- نگهداری مرغ بومی، با کم ترین هزینه و تنها با مصرف باقیمانده سفره و ضایعات کشاورزی میسر است. ۵- تولیدات طیور بومی به عنوان محصول ارگانیک (که بدون استفاده از دارو پرورش یافته اند) در میان مصرف کنندگان مقبولیت بیشتری دارد.مزیت پرورش مرغ بومی در بستر، نسبت به نگهداری در قفس بیشتر است. ۶- گوشت مرغ و تخم مرغ دارای ارزش غذایی زیادی بوده وتأمین کننده پروتیین حیوانی روستاییان می باشد. ۷- تهیه محل و جایگاه برای پرورش مرغ، برای روستاییان بسیار آسان تر از فراهم کردن محل و جایگاه برای پرورش دیگر حیوانات اهلی می باشد. ۸- در شرایط زندگی عشایری که اغلب یخچال وجود ندارد، نگهداری تخم مرغ بسیار ساده تر از سایر منابع پروتئینی است. (تخم مرغ های بی نطفه، در درجه حرارت معتدل، کیفیت خود را به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز حفظ می کنند). ۹- گوشت مرغ به خاطر سهل الهضم بودن، می تواند غذایی مناسب برای افراد کهنسال یا بیمار روستایی باشد. ۱۰- نگهداری و پرورش مرغهای بومی، به دلیل نیاز نداشتن به امکانات و تجهیزاتی که در پرورش مرغهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و نیز داشتن مقاومت بیش تر و سازگاری با اقلیم بومی، آسان تر است. ۱۱- خانوارهای روستایی فاقد زمین نیز، توانایی نگهداری از چند قطعه مرغ را با حداقل امکانات دارند. ۱۲- زنان و دختران روستایی به عنوان یک نیروی کار مناسب می توانند مدیریت و نگهداری از یک گله کوچک مرغ را بر عهده گیرند که درآمد جنبی حاصل از آن، در اقتصاد خانوار روستایی اهمیت زیادی دارد. ۱۳- پرورش مرغ بومی و تولیدات آن، واحد تولیدی کوچکی را به وجود می آورد که نیاز به تکنولوژی خاصی ندارد. ۱۴- با نگهداری و پرورش طیور، خانوار روستایی به ویژه کودکان، با پرندگان، بیش از پیش خو می گیرند و می تواند سرگرمی خوبی برای آنان باشد.
انتخاب نژادهای تخم گذار از نظر ظاهری، مرغ تخم گذار، سرحال، قوی پر تحرک و بسیار پرخور است. به تدریج که میزان تخم گذاری زیاد میشود، رنگدانه‌های بدن، رو به کاهش میگذارد. جوجه‌های نژاد تخم گذار از ۴ تا ۶ ماهگی به تخم می‌آیند. به علاوه، جوجه خروس های این نژاد هم زودتر به بازار مصرف می رسند. حدود ۱۸ تا ۲۰ مرغ بومی تخم گذار، می تواند برای یک خانوار ۶ نفری، دست کم یک تخم مرغ به ازای هر نفر در روز تولید نماید.
برای شروع کار نگهداری و پرورش مرغ، راه‌های متفاوتی وجود دارد: ۱- استفاده از مرغ بومی تخم گذار ۲- استفاده از تخم مرغ نطفه دار برای جوجه کشی ۳- خرید جوجه یکروزه بومی مناسب از مراکز تایید شده ۴- خرید جوجه ۱ تا ۲ ماهه و پرورش آنها (این روش، هرچند از روش های قبلی کمی گران تر است، اما مطمئن تر می‌باشد و برای بار اول پیشنهاد میشود)
پرورش جوجه بومی یکروزه جوجه‌های یکروزه باید تا چند هفته اول در محلی گرم، نگهداری شوند. این محل معمولاً شامل یک منبع تولید کننده گرما و یک سرپناه می باشد که دمای لازم را برای پرورش جوجه‌ها تأمین و حفظ می کند. منبع تولید کننده گرما ممکن است برقی، گازسوز یا نفتی باشد. بطور کلی در مورد محل نگهداری جوجه‌ها، با توجه به مناطق مختلف جغرافیایی، باید ۴ عامل؛ عایق بندی، تهویه، منبع گرم کننده و منبع خنک کننده مورد توجه قرار گیرد. دمای محل نگهداری جوجه‌های یکروزه در ابتدا باید حدود۳۲ تا ۳۵ درجه سانتی گراد باشد، با رشد و پردرآوردن، به تدریج نیاز آنها به دمای محیط کاهش می یابد و باید کم کم دما را کاهش داد، تا در ۹-۷ هفتگی به حدود ۲۲ درجه برسد.
برای رسیدن به رشد مطلوب، دسترسی به غذا در ساعات اولیه ورود جوجه‌ها اهمیت دارد. ماه اول (به ویژه هفته اول)، زمان حساس در زندگی جوجه‌ها محسوب میشود. در روز اول تولد، ۱۲ تا ۲۴ ساعت نباید دان در اختیار جوجه قرار داد، چون باقیمانده زرده در بدن جوجه‌ها، برای تغذیه آنها کافی است. بعد از آن نیز در صورت امکان، ۱۲تا ۱۴ ساعت از آرد ذرت به تنهایی استفاده شود. سپس می توان از غلات یا خوراک های دیگر به صورت آردی (کوبیده شده) استفاده کرد. توصیه میشود به هیچ وجه از آرد گندم در هفته اول زندگی جوجه‌ها در جیره غذایی آنها استفاده نشود. بهتر است تا حد امکان برای قوی و آماده شدن جوجه‌ها برای مراحل بعدی رشد، در۲ هفته اول از دان مخصوص جوجه‌ها با سن پایین که توسط شرکت های معتبر ارایه میشود و حاوی مکمل ها و ویتامین های لازم می باشد، استفاده کرد. نباید از دانه ی کامل برای جوجه‌ها در هفته اول استفاده کرد. به علاوه باید دقت کرد که در لانه و مسیر حرکت جوجه‌ها دانه سالم ریخته نشده باشد. مهم ترین مشکل مرغداری بومی درکشور ما، زیاد بودن تعداد تلفات جوجه‌هاست که با انجام برخی اقدامات، می توان تلفات را کاهش داد.
از عوامل مهم تلفات جوجه‌ها می توان به موارد زیر اشاره کرد: _ بیماری‌ها، مراجعه نکردن به موقع به دامپزشکی و نزدن واکسن لازم، باعث مرگ و میر جوجه‌ها میشود. _ مراقبت نکردن به موقع و مناسب، از جمله عدم تهیه دان خوری وآب خوری متناسب با تعداد و سن جوجه‌ها، می تواند موجب بروزآسیب های فیزیکی به آنها شود. _ فراهم نبودن شرایط بهداشتی جایگاه، تغذیه و آب آشامیدنی.
پرورش نیمچه بومی در مورد پرورش نیمچه ، می توان جوجه‌های ۶ تا ۸ هفته را از مراکز مورد تأیید خریداری کرد. نگهداری این نوع گله پرورشی، آسان تر بوده و در مقایسه با پرورش جوجه یکروزه، زودتر به تولید محصول مورد نظر (تخم مرغ) دست پیدا می کنید. بطور معمول پولت ها در سن۲۰ تا ۲۴ هفتگی شروع به تخم گذاری می کنند. حتماً پیش از سفارش و خرید جوجه، محل مورد نظر برای نگهداری آن ها باید آماده شود. محل مورد نظر از نظر حضور حشرات، جوندگان، خزندگان و جانوران موذی بررسی و کنترل گردد. برای هر ۱۰ جوجه، حدود یک متر مربع لازم است. برای پولت ها (بعد از سن ۸ هفتگی) حدود دو برابر این مقدار، فضا مورد نیاز می‌باشد (یعنی به ازای هر ۱۰ مرغ، حدود ۲ متر). دست کم دوبار در هفته لانه مرغ ها و تجهیزات آن (آب خوری، دان خوری و…) تمیز شوند. پیش از ریختن بستر در کف لانه‌ها، از خشک بودن کف لانه اطمینان حاصل شود. ضخامت بستر باید در زمستان بیشتر بوده و تا حد ممکن خشک باشد.
استفاده از تخم نطفه دار برای جوجه کشی یکی دیگر از راه‌های بهره وری و پرورش مرغ بومی، تهیه تخم نطفه دار بومی از مراکز تأیید شده برای جوجه کشی می باشد. به این منظور دستگاههای جوجه کشی با اندازه‌ها و شکل های مختلف در بازار موجود می باشد. بهتر است برای آغاز کار و پیش از تهیه دستگاه جوجه کشی، با کارشناسان امور دام جهاد کشاورزی مشورت شود.
دلایل ساخت جایگاه برای مرغ ها ۱- محافظت آنها از باد، برف، باران، نور مستقیم خورشید و تغییرات شدید آب و هوایی ۲- کنترل روشنایی و میزان نوردهی ۳- جلوگیری از شکار شدن آنها توسط دیگر حیوانات ۴- محافظت و کنترل آسان تر جوجه‌ها ۵- جلوگیری از تغذیه آنها با غذا و آب های آلوده و کنترل غذا وآبی که به مرغ ها داده میشود ۷- جمع آوری راحت تر تخم مرغ ها در جایگاه و کاهش آلودگی و شکستگی آنها ۸- پیشگیری از گسترش بیماری‌ها.
شرایط جایگاه ۱- با توجه به نوع آب وهوا و امکانات روستا، جایگاه مرغ از آجر، سنگ، بلوک سیمانی و… ساخته شود. ۲- کف جایگاه باید از زمین بلندتر باشد. جنس کف آن سیمانی بوده و شیب ملایمی داشته باشد تا هم به راحتی شسته شود و هم آب در آن جمع نشود. ۳- شیب جایگاه باید به طرف پشت آن باشد. ۴- استفاده از کاه و کلش (پوشال) یا خاک اره به قطر ۵ تا ۱۵ سانتی متر در بستر جایگاه، (با توجه به فصل و دمای محیط) ضروری می باشد. ۵- دیوار و سقف جایگاه باید از موادی ساخته شده باشد که بدون هر گونه شکاف و خلل و فرجی باشد. در صورت امکان، بهتر است سیمان کاری شود. ۶- جایگاه نباید در محل بادگیر ساخته شود. ۷- جهت جایگاه باید طوری باشد که درب آن، به طرف جنوب بوده و آفتاب داخل آن بتابد. ۸- جایگاه مرغ باید طوری ساخته شود که در زمستان گرم و در تابستان خنک باشد. ۹- برای مرغ ها چوب خواب در نظر گرفته شود تا در هنگام شب روی آن استراحت کنند.
مقدار فضای لازم در جایگاه باید فضای کافی برای مرغ ها فراهم باشد. چنانچه تعداد زیادی مرغ در یک فضای کوچک نگهداری شوند، شروع به نوک زدن همدیگر خواهند کرد و اگر پرنده ای زخمی‌شود مشکل بیش تر شده، «خود خوری» رواج پیدا می کند. جوجه‌ها نسبت به مرغ ها به فضای کم تری نیاز دارند.
فضای مناسب برای جایگاه جوجه را تا سن ۲ ماهگی می توان در ۶ متر مربع (۳ در ۲ متر) پرورش داد. متر مربع برای هر ۵ مرغ و خروس بالغ کافی است.
احداث فضای باز در نظر گرفتن فضای باز در محوطه جلوی جایگاه برای مرغ ها لازم است تا بتوانند در آنجا فعالیت کنند و از هوای آزاد استفاده نمایند. فضای باز باید با توری محصور شده باشد. بهتر است در قسمتی از آن سایه بان ساخته شود تا در روزهای بارانی مرغ ها را محافظت کند. مساحت آن معمولاً ۲ برابر مساحت لانه است و برای هر چهار مرغ، ۲ متر مربع فضای آزاد لازم است. کاشت بعضی از علوفه مثل جو و شبدر در محل گردش مرغ ها برای استفاده آنان مفید است.
محل استراحت چون بر حسب غریزه، مرغ ها عادت دارند در جاهای بلند استراحت کنند، نصب چوب خواب در آشیانه بسیار مفید بوده و باعث میشود که مرغ ها از نشستن بر روی ظروف آب خوری و دان خوری خودداری کنند. در نتیجه این ظروف کم تر در معرض آلودگی به مدفوع قرار می گیرند. ضخامت چوب در حدود ۳ سانتی متر، طول آن به ازای هر مرغ ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر و ارتفاع «برای جوجه‌ها ۴۰ سانتی متر» و «برای مرغ ها، بالغ بر ۹۰ سانتی متر» می باشد.
محل تخم گذاری (لانه) وجود محل تخم گذاری کافی، باعث افزایش تعداد و حفظ کیفیت تخم مرغ ها میشود. همچنین جمع آوری تخم مرغ ها راحت تر شده و آلودگی و شکستگی آنها به حداقل می رسد. لازم است در یک قسمت جایگاه، محلی برای تخم گذاری مرغ ها در نظر گرفته شود. کف محل تخم گذاری باید پوشال بوده و طوری باشد که جمع آوری تخم ها به راحتی انجام شود. برای هر ۴ تا ۶ مرغ تخم گذار، یک لانه برای تخم گذاری در نظر گرفته شود بطوری که هر مرغ به راحتی بتواند داخل لانه شده و از آن خارج گردد. پیشنهاد میشود «عرض کف لانه حدود ۳۵ سانتی متر» و «طول آن ۳۵ سانتی متر» در نظر گرفته شود. بهتر است ارتفاع لانه از زمین، حدود ۶۰ سانتی متر باشد. جنس لانه‌ها می تواند فلری یا چوبی باشد. سقف لانه محکم و شیب دار ساخته شود تا از پریدن و نشستن مرغ ها بر روی آن پیشگیری شود.
بهداشت جایگاه جمع آوری فضولات مرغ ها از جایگاه‌ها، از شیوع بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می کند. پس لازم است هر ۷ تا۱۰ روز یک بار، فضولات درون جایگاه‌ها جمع آوری شده، کف جایگاه تمیز شود و بستر کف جایگاه نیز تعویض گردد. شستشو و ضدعفونی مداوم وسایل مرغداری را هرگز نباید فراموش کرد. هر ۱۰ روز یک بار باید آب خوری‌ها و دان خوری‌ها را خوب شست و با مواد مناسب ضد عفونی کرد. در جایگاه‌هایی که به صورت دوره‌ای در آن مرغ پرورش داده میشود، باید بعد از پایان دوره پرورش و خالی شدن آنها، سقف، دیوارها و کف جایگاه را ضدعفونی کرد.
جایگاه‌هایی که به طور دایمی در آنها مرغ نگهداری میشود، هر یک ماه تا ۴۵ روز یکبار باید ضد عفونی شوند. برای ضد عفونی جایگاه می توان از آب آهک ۵ درصد (۵ کیلو آهک در ۱۰۰ لیتر آب) و یا محلول‌های ضد عفونی کننده موجود در داروخانه‌های دامپزشکی استفاده کرد. هنگام استفاده از این محلول ها باید به دستور تهیه و مصرف آنها توجه شود. هرگز به طور مداوم نباید از یک ماده ضد عفونی استفاده کرد. مواد ضد عفونی کننده باید از دسترس کودکان دور نگه داشته شود وحتی در مسیر حرکت ماکیان و دام ها نیز قرار نگیرد.
تغذیه مرغ بومی کلیه احتیاجات مرغهای بومی روستاها، تا حد امکان از همان منابع موجود در روستا یا منطقه تأمین خواهد شد. چنانچه در منطقه، موادی موجود باشد که؛ با انجام فرایندهای ساده (مانند سیلوکردن، خرد کردن و تبدیل کردن) یا مازاد و ضایعات کارخانه‌هایی که در منطقه وجود دارد (مانند بوجاری و شالیکوبی) و یا گیاهان غیر مثمر جهت تکمیل دان بتواند مورد استفاده تغذیه مرغ بومی قرار گیرد، در تغذیه آنها گنجانیده خواهد شد. به طور کلی هدف اصلی از جیره غذایی مرغهای بومی، استفاده از منابع داخل روستا (بدون استفاده از نهاده‌های دامی وارداتی) می باشد.یکی از خصوصیات برجسته مرغها بومی عادت داشتن به شرایط تغذیه ای در روستا است. این مرغها می توانند ۳۰ تا ۴۰ درصد غذای خودشان را از طریق چرای آزاد و بقیه آن را با غذای دستی تأمین کنند. برای اینکه مرغ بومی تولید خوبی داشته باشد، باید تغذیه مناسب همراه با تأمین نیازهای غذایی انجام گیرد. خوراک مرغ بومی متشکل از ضایعات کشاورزی، اضافه و دور ریز غذای روستاییان، پسچرعلوفه و سبزیجات و جانداران ریز مانند بعضی از کرم ها و حشرات می باشد که می توان با اضافه کردن مقداری مکمل غذایی، کیفیت غذایی آنان را بالا برد. دانه‌های شکسته و نامرغوب که از بوجاری گندم و جو به دست می‌آیند، سبوس گندم و برنج، تفاله‌های گیاهان زراعی، آشغال سبزی‌ها و گیاهان علوفه‌ای نیز غذای خوبی برای مرغها هستند.در ضمن نباید فراموش کرد که مرغها وخروس‌ها باید همیشه بطور یکسان تغذیه شوند. یک مرغ به وزن ۱۷۰۰ گرم، روزانه به ۱۰۰ تا ۱۱۰ گرم غذا نیاز دارد. اگر در غذای دستی مرغ به مقدار کافی کلسیم وجود نداشته باشد، در چند روز اول، از کلسیم بدن برای تشکیل تخم مرغ استفاده می کند، ولی بعد از آن پوسته تخم مرغ نازک شده و کم کم تولید تخم مرغ پایین می‌آید. برای تأمین کلسیم مورد نیاز طیور می توان از پودر استخوان، پودر صدف، خرده‌های سنگ آهک و مواد آهکی دیگر استفاده کرد. در پرورش به صورت چرای آزاد، معمولاً مرغ ها تا حدودی کلسیم مورد نیاز خود را از خاک تأمین می کنند.امروزه غذاهای آماده که توسط شرکت ها ی معتبر خوراک دام و طیور تهیه می شوند و در داروخانه‌های دامپزشکی موجود هستند، تقریباً تمام مواد مورد نیاز ماکیان را دارا می باشند. در صورت نیاز، علاوه برغذاهای رایج در منطقه، مقداری هم از این نوع غذاها و جیره‌های آماده در اختیار طیور قرار دهید. یک جوجه مرغ تا سن یک ماهگی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ گرم دان آماده مصرف می‌کند.جوجه یکروزه، تا ۳ ماهگی به پروتیین بیشتری در جیره غذایی نیاز دارد تا بتواند به خوبی رشد کند.در فصل های گرم سال، برای تحریک مرغ ها به خوردن، ضمن دادن غذا در ساعات خنک شبانه روز، میتوان با افزودن مقداری آب به خوراک، آن را به صورت اُماج در آورد. به ازای هر مرغ ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر دان خوری ناودانی و یا ۵ سانتی متر دان خوری آویز لازم است.
آب مصرفی مناسب طیور به آب تازه و تمیز در تمام اوقات نیاز دارند. ۷۰ درصد بدن مرغ و ۶۵ درصد وزن تخم مرغ از آب تشکیل شده است.در شرایط معمولی هر ۴ مرغ در شبانه روز، یک لیتر آب مصرف می کنند. در آب و هوای گرم این مقدار بیشتر میشود.
در روزهای سرد سال باید مراقب یخ زدن آب خوری‌ها بود و در روزهای گرم برای خنک ماندن آب خوری‌ها، آنها را باید در زیر سایه قرار داد. کمبود آب ممکن است موجب بروز تخم مرغ خوری مرغها شود. برای هر ۵۰ قطعه مرغ، یک آب خوری کله قندی نیاز است. هر فردی که بتواند از یک چکش و اره استفاده کند، می تواند دان خوری، آب خوری و وسایل لازم دیگر را خود بسازد. با کمی دقت، حوصله و ابتکار می توان لوازم دست ساز را در حد کیفیت لوازم موجود در بازار اما با هزینه کم تر ساخت. البته آب خوری، دان خوری و لوازم مربوط به آن را می توان از مراکز فروش لوازم مرغداری یا داروخانه‌های دامپزشکی نیز تهیه کرد.
رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها پیشگیری، همیشه ارزان تر، مؤثرتر و راحت تر از درمان است. پیشگیری از بیماری‌ها به سه عامل؛ «بهداشت مناسب»، «مدیریت درست» و «واکسن زدن (مایه کوبی) به موقع» بستگی دارد.
چند نکته بهداشتی مهم جوجه‌ها را نباید در لانه‌هایی که قبلاً مرغ در آن بوده قرار داد، مگر این که لانه به طور کامل تمیز و ضد عفونی شود. ظرف های آب خوری مرغ ها و جوجه‌ها باید به طور مرتب با پارچه تمیز و آب، شسته و تمیز شود. دان خوری باید تمیز نگه داشته شود. همچنین دانه‌هایی که با فضولات مرغ ها و جوجه‌ها مخلوط شده و یا کپک زده اند، باید دور ریخته شوند. از ورود مرغ های بیمار به جمع مرغ های سالم باید پیگیری شود. محل نگهداری آنها باید در جایی جداگانه و دور از مرغ های سالم باشد. لاشه مرغ ها و جوجه‌های مرده باید فوری از لانه خارج شده، سپس به همراه آهک در خاک دفن گردیده یا سوزانده شود. از ورود طیور غریبه و یا وحشی به لانه مرغ ها باید جلوگیری شود.
بیماریهای مهم طیور بیماری‌ها بر اثر عوامل مختلفی از جمله باکتریها، ویروس ها، انگل ها، قارچ ها، و نیز عوامل تغذیه‌ای به وجود می‌آیند.توجه داشته باشید که در پیشگیری از بیماری‌ها باید دستورالعمل های دامپزشکی را اجرا کرد و درهنگام مشاهده مرغ های بیمار، فوری به دامپزشکی مراجعه کرد.
بیماری نیوکاسل کی از بیماریهای شایع در مرغها، بیماری نیوکاسل است. این بیماری از یک نوع ویروس به وجود می‌آید و باعث عفونت دستگاه تنفس، گوارش و اعصاب مرغ میشود. بیماری نیوکاسل واگیردار است و در بسیاری از پرندگان مانند مرغ ها و بوقلمون ها دیده میشود. این بیماری در کشور ما از بیماریهای خطرناک طیور به حساب می‌آید. نشانه‌های بیماری شامل آبریزش بینی، خرخر کردن، اشکال در تنفس و صدایی شبیه سوت کشیدن وعطسه است. به علاوه، مرغ بسیار نفس نفس می زند، با دهان باز نفس می کشد، افسرده و گوشه گیر و بی اشتها میشود. کم‌کم نشانه‌های عصبی مانند فلج و لرزش عضله‌ها نیز در حیوان به وجود می‌آید. بیماری نیوکاسل به سرعت (طی چند روز) به تمام مرغ ها منتقل میشود و می تواند باعث ابتلای تمام مرغ های یک گله شود.
پیشگیری و کنترل بیماری: مهم ترین راه پیشگیری از بیماری و مبارزه با آن، واکسن زدن و دور نگه داشتن مرغ ها از ویروس بیماری است. برنامه واکسن زدن به جوجه‌ها باید با توجه به شرایط منطقه، نوع واکسن و طبق دستور دامپزشک باشد. هنوز برای این بیماری، راه درمان قطعی کشف نشده است. تنها با رعایت نکات بهداشتی و استفاده از واکسن می توان از آلوده شدن طیور جلوگیری کرد. در صورت دچار شدن طیور به این بیماری، برای جلوگیری از انتشار آلودگی، باید همه آن ها را از بین ببریم.هنگام شیوع بیماری نیوکاسل، با جدا سازی طیور و مراجعه به دامپزشک، می توان بیماری را کنترل کرد.
بیماری آنفلوانزای مرغی بیماری آنفلوانزا، یک عارضه حاد خیلی عفونی و ویروسی طیور است. شدت بیماری از حالت های غیر آشکار یا خفیف تا حالت های کشنده تغییر می کند. بیماری بسیار عفونی است و در صورت عدم رعایت مسایل بهداشتی و قرنطینه‌ای، در هنگام شیوع در یک منطقه می‌تواند سریعاً از گله‌ای به گله دیگر گسترش پیدا کند. در مرغهای جوان، تنها مرگ ناگهانی مشخص کننده بیماری است. در موارد دیگر علایم زیر ممکن است مشاهده شود: پرهای پژمرده و ژولیده افت ناگهانی در تولید تخم مرغ یا تولید تخم مرغ های با پوسته نرم
از دست دادن اشتها و افسردگی، بی حالی و اسهال
ایجاد رنگ صورتی مایل به آبی در ریش ها و تاج ها تورم سر، پلک ها و مفاصل پا خروج ترشحات خونی کم رنگ از سوراخ های بینی عدم تطابق که شامل از دست دادن توان راه رفتن و ایستادن میشود. و افزایش مرگ و میر ناگهانی در گله لازم به یادآوری است که علایم خارجی آنفلوانزای مرغی خیلی شبیه بیماریهای دیگر طیور است.
پیشگیری از بیماری برای کنترل شکل خفیف بیماری از یک برنامه واکسیناسیون با قرنطینه استفاده میشود. در صورت مشاهده علایم آنفلوانزای مرغی یا حتی موردی مشکوک، باید فوری دامپزشک محلی را مطلع سازیم تا بیماری به شکل مطلوب و سریع، کنترل شود. پرورش دهنده مرغ باید این نکته را بداند که؛ بایستی طیور را در برابر بیماریهای مهم مثل مارک، نیوکاسل، گامبورو، برونشیت و آبله واکسینه کند.
طیور تلف شده را فوری از لانه خارج کرده و در محلی دور از لانه بین دو لایه آهکی دفن کرده یا بسوزاند و بالاخره مقدار داروها و زمان دقیق خوراندن آنها را به طور دقیق رعایت نماید.
نشانه‌ها و علائمی که باید در گله جدی گرفته شود: _ افزایش ناگهانی تلفات
_ عطسه، سرفه، له‌له زدن و ترشحات بینی _ مدفوع آبکی (اسهال) _ کاهش اشتها و مصرف دان _ کاهش تولید تخم مرغ _ تولید تخم مرغهای با پوسته نازک، ناصاف و بدشکل
_ تغییر رنگ تاج، ریش و پا،
_ رعشه، افتادگی بال ها، حرکت به صورت چرخشی، پیچ خوردگی سر و گردن، لنگش و عدم حرکت.
با مشاهده هریک از علایم بالا، باید مرغ (های) مبتلا را از بقیه جدا کرده ، دورتر نگهداری نموده و در اولین فرصت ممکن، به دامپزشکی اطلاع داده.
آمار مطالب
آمار کاربران
کاربران آنلاین
آمار بازدید
آمار
وب سایت:
عضویت سریع
